XXIII lata działania Programu Odnowy Wsi w województwie opolskim
Program Odnowy Wsi to jeden z najbardziej efektywnych systemów wsparcia społeczności wiejskich. Jego główną ideą jest aktywizowanie społeczności lokalnych i takie pokierowanie rozwojem sołectwa, aby kierunek tego rozwoju był akceptowany przez ogół mieszkańców. Efekty takiego podejścia widoczne są na opolskich wsiach, na których jakość życia w ciągu ostatnich 23 lat znacznie się poprawiła. Mieszkańcy aktywnie uczestniczą w życiu wsi, tworzą lokalne organizacje, realizują w nich wiele ciekawych projektów. Szansa, jaką dają fundusze krajowe i unijne, jest znakomicie wykorzystywana. Na opolską wieś w trakcie ponad 20 lat funkcjonowania Programu Odnowy Wsi trafiło ponad 151 mln zł z funduszy unijnych, a sołectwa (co potwierdzają składane co roku sprawozdania sołeckie) zrealizowały 70 000 projektów o łącznej wartości 370 mln zł.
Istotą programu jest jednak nie tyle pozyskiwanie funduszy, a przede wszystkim wykreowanie faktycznych liderów wiejskich, świadomych znaczenia odnowy wsi dla jej rozwoju. Tworzone początkowo grupy odnowy wsi, a później stowarzyszenia, sukcesywnie realizują opracowane strategie rozwoju. Planowanie działań, umiejętność wyznaczenia priorytetów oraz dostosowywanie planów do posiadanych sił i zasobów to połowa sukcesu we wdrażaniu programu. Dzięki ciągłemu dokształcaniu opolscy liderzy doceniają znaczenie funkcjonowania we wsi domów spotkań czy izb tradycji, a także funkcjonalnego zagospodarowania wspólnej dla wszystkich lokalnej przestrzeni. Dbają o zasoby dziedzictwa kulturowego i kulinarnego oraz otaczającą przyrodę.
Proces ciągłego kształcenia jest niezwykle cenny dla wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Program Odnowy Wsi od lat oferuje swoim uczestnikom udział w szkoleniach, warsztatach czy bezpośrednie wsparcie finansowe. Wiedza merytoryczna o aktywizowaniu społeczności lokalnych, zachowaniu dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego czy kulinarnego daje szansę na rozwój opolskich wsi, a tym samym rozwój województwa. Przez 23 lata przeszkolono ponad 22 000 osób, zorganizowano 950 szkoleń i warsztatów, jak też udzielono dotacji ze środków Samorządu Województwa Opolskiego na kwotę blisko 2 mln zł. Łącznie na realizację Programu Odnowy Wsi wydatkowano ponad 8 mln zł.
Wiedza merytoryczna pozyskana na szkoleniach i warsztatach zawsze wspierana jest dobrym przykładem realizacji działań, które można poznać w trakcie wyjazdów studyjnych. Dzięki partnerstwom z innymi krajami, zwłaszcza Europy Zachodniej, gdzie program odnowy wsi przynosi znakomite efekty, możliwe jest czerpanie przez liderów odnowy wsi dobrych wzorców i impulsów do działania w ich własnych, małych ojczyznach. Uczestnicy opolskiego Programu Odnowy Wsi mieli możliwość udziału w podróżach studyjnych m.in. do Niemiec, Austrii, Słowacji, Czech, Luksemburga i Francji. Zaangażowanie środowiska naukowego w rozwój obszarów wiejskich, a w szczególności pomoc merytoryczna wykwalifikowanej kadry dla liderów odnowy wsi, to jeden z priorytetów działania. Głównym celem jest aktywizowanie lokalnej społeczności, jak też wskazywanie pożądanych kierunków zmian na obszarach wiejskich. Dodatkowo istotne jest wsparcie ze strony lokalnych grup działania czy organizacji pozarządowych, których oddolne działania, zachęcanie do realizacji projektów i strategii sołectw, w zasadniczy sposób wpływają na opolskie wsie.
Po wielu latach funkcjonowania opolskiego programu Odnowy Wsi jego efekty są widoczne na każdym kroku. Opolska wieś, wspierana przez samorządy, wyróżnia się nie tylko estetyką i urodą wiejskich gospodarstw, ale także jakością życia, ładem przestrzennym i dbałością o dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe.
Opolskie doświadczenia wyraźnie pokazują, że możliwe jest przekonanie społeczności wiejskich, iż warto wziąć sprawy w swoje ręce i zmieniać swoje najbliższe otoczenie. Wiele sołectw uczestniczących w programie to dziś wsie sukcesu, które realizują zadania publiczne oparte na autentycznym, odpowiedzialnym partnerstwie. W tych wsiach sprawnie funkcjonują grupy odnowy wsi i około 250 stowarzyszeń działających dla rozwoju i odnowy wsi. To budujący przykład społeczeństwa obywatelskiego. Społeczności lokalne zdobyły przez ten czas umiejętność racjonalnego i celowego wydawania pozyskanych funduszy, a każda złotówka, przeznaczona na realizację zadania w programie Odnowy Wsi, wygenerowała dodatkowo 23 złote w końcowej wartości projektów.
Urząd marszałkowski wspiera sołectwa nie tylko pieniędzmi. Cyklicznie spotykamy się z liderami odnowy i promujemy wśród nich dobre praktyki, nowe i atrakcyjne formy działalności wiejskiej, pokazujemy nowe możliwości finansowania, oferujemy fachowe doradztwo naukowców i praktyków. To wszystko procentuje – i właśnie dlatego opolska wieś jest wyjątkowa, jest naszą dumą.
Gdyby dziś, po prawie 23 latach opolskich doświadczeń związanych z procesem odnowy, zrobić rachunek największych wartości programu, to byłoby nim niewątpliwie zaangażowanie mieszkańców i to że udało się przekonać wiejskie społeczności, iż warto samemu zmieniać swoje najbliższe otoczenie, uczynić je miejscem pięknym, a przede wszystkim przyjaznym do pracy i zamieszkania. W ramach programu mieszkańcy opolskich wsi po raz pierwszy w kraju budowali w swych sołectwach strategie rozwoju, wyznaczali cele, określali kierunki, w jakich ich miejscowości będą się rozwijać.
Patrząc z perspektywy tych lat śmiało można powiedzieć, że sukces programu Odnowy Wsi to sukces ludzi, którzy uwierzyli w możliwość zmiany i zaangażowali się w rozwój swoich małych ojczyzn. Spoglądając na obecny bieg wydarzeń i pojawiające się zagrożenia, widoczna jest niezłomność opolskich liderów, którzy stawiają czoła nawet najmniej oczekiwanym zdarzeniom. Mimo trudności- nie poddają się, walczą dalej, wierząc w słuszność swoich działań. Gratuluję Wam moi drodzy mieszkańcy, tego hartu ducha i ogromnego sukcesu osiągniętego dzięki wykonaniu bardzo ciężkiej, ale niezwykle dobrej pracy.
